Oktubre 6 - 15, 2013

Okt. 6
         Tapos na ang weekend. Pasok na naman bukas. Okey lang, at least nakapagpahinga ako buong maghapon ngayong araw. Nakatulog ako. Nakapagbasa. NakapagFB at Youtube. Nakapagprepare para sa October Quiz at Math Trick or Treat.
         Gusto ko nga sanang mamasyal kasama si Eking kaso nanghihinayang ako sa pera. Mas maigi na ang manatili sa bahay kesa gumastos. Sa ibang araw na lang siguro.

Okt. 8
         Andito ako ngayon sa division office. Nagtext kasi kahapon si Mam Fajardo, co-trainer ko sa broadcasting. Nagpatawag daw ng meeting si Mam Normina, kasama ang mga trainers ng East District na nag-akusa sa amin na nandaya. Nauna pa ako sa kanila. Grabe!
        9:00pm. Wala kanina sa meeting namin si Sir Bagsic, ang kagrupo ko at si Mrs.Teresita Bucao, ang culprit ng lahat ng ito. Naging mahinahon naman ang usapan. Naorient kasi kami ni Mr. Junio, ang DeEd Pasay Alternative Dispute Resolution mediator.
        Ang resulta, nagsulat ng apologies ang mga teachers na nag-accused kay Mam Normina na nandaya. Ayoko sana ng ganun lang. Gusto ko sanang ibalik sa amin ang chance na lumaban sa regional level. Kaso, mukhang suntok sa buwan. Iyon nga ang hinabol nila. Di na nila iyon ibabalik.
        Happy naman kami sa naging resulta. At least, nagkapatawaran na. Si Mrs. Bucao na lang ang problema. Bala magmatigas pa iyon. Bahala siya.

Okt. 8
        Badtrip ako maghapon.
        Una, disappointed ako sa resulta ng meeting. Pangalawa, pasaway ang mga pupils ko. Mga walang disiplina. Sinabi ko na na ayoko na nagkakalat sila. Matagal ko na sila inalosan ng basurahan. Sa ilalim naman ng upuan nila ngayon itinatapon. Ang iba sa papelan nila tinatapon. Kahit pa nga, inuulit-ulit ko na bobonang taong walang disiplina, ayaw pa ring gawin ang tama at nararapat.
        At panghuli, ang COMELEC. Disqualified na nga kami na umupo sa election dahil hindi kami botante sa Pasay, sapilitan pa kaming binibigyan ng obligasyon sa darating na barangay election. Pwede na raw umupo, dahil kulang ang teachers. Ang masama, chairman pa kaming lahat. Ayoko ngang magservice dahil delikado ang buhay. Napaparatangan pang mandaraya. Minsan pa nga, nakakasuhan pa sa maling di naman sinasadya. Asan ahg hustisya?
       Di ko naman kailangan ang pera kung ang isang paa ko ay nakabaaon sa lupa habang ang botohan ay nagaganap. Alam ko kasi na marahas ang mga kandidato kapag barangay election. Mamaya, mabaril pa ako. Yay!

Okt. 9
         Di muna ako nagtrain sa MTAP. Sinamahan ko muna kasi si Mia sa MOA. Kukuha siya ng Sun WiFi pocket. Gagamitin nia ang credit card ko. Kagabi pa namin ito pinag-usapan.
         Dumating din si Pareng Joel habang naghihintay kami sa pila. Kayamdi na kami alangan sa isa't isa.
         Past seven na yata iyon nang matapos kami. Nag-treat si Mia ng dinner sa Chowking. Doon, nagkuwentuhan kami tungkol sa mga kaganapan sa school. Unang-una na ang tungkol sa Grade 2. Partikular ang pag-ayaw ni Mareng Joyce as grade leader dahil sa katigasan ng ulo ni Lester. Pinayuhan namin si Mia na wag niyang sundin ang pakiusap ni Lester na i-time in siya kapag late. Bahala siyang ma-late at magbago. Payong kaibigan. Nasa tama kami.
         Napagkuwentuhan din namin ang tungkol sa nakikipag-inuman ng magaling naming co-teacher na si Herminogildo. Nakipag-inuman daw kagabi sa mga pupils niya. Ang nakakatawa pa, nagwala sa may school. Muntik na nga raw bugbugin ng isang kagawad dahil binastos daw ang kapitana. Whatever happened, di ko alam. I believe, ganun nga ang nangyari.
         Isang kasiraan para sa part niya, ganunndin sa principal na siyang nagpasok sa kanya....at sa school na rin.
         Dumaan din kami sa pagiging bago, but we never do that. Shameful!

Okt.9
        Nine o' clock in the evening, I was in a jeepney, going home to Paco. I was thinking of my nephew's project (scrapbook). He indirectly told me to do it for him. So, I was so problematic.
        Because of this thought, I haven't noticed that a girl, on her 10 to 12 years, has been given the passengers white envelope each. I just have seen her after I heard her voice. She was singing a popular OPM song, Buko. Seconds later, she stopped and began collecting the envelopes.
        I could see her sweet smile after receiving few peso coins from two or three passengers with golden hearts.
       My heart breaks when she picked out the envelope near my shoes. I never thought that she has given me one. Alas! I lost the opportunity to give alms to the needy. I wanted to give but I never initiated an action. I did not know what happened to me.
       I usually give, especially to those elderly man and woman and persons with disabilities. I also extend help to the children who offers talents in exchange to coins. But, now I failed to give. I hated myself..
       I hated myself even more when I noticed the girl's right feet. It was burnt. And, she could not walk normally.
       My heart breaks in two. I hate my self so much. What is the use of my money if I could not help?!
       What is five peso or more if I lost it in helping a beggar? I could, I knew, earn that amount repeatedly for many times.But, what can a five peso can do to her? Geeh, I am useless jerk! Stingy, I am.

Okt.10
         9:30PM. Pahinga na ako. Nasimulan ko na ang scrapbook ni Eking. Bukas ko na lang itutuloy. Magdidikit na lang ng pictures at magdedesign.
        Nakakubuwisit lang dahil walang signal ang Globe. Di tuloy ako makapag-online. Andami ko pa man din ise-search para sa Math Club namin. Hanggang kelan kaya ito?
        Mabuti pang magbasa na lang muna ng "This is a Crazy World" ni Lourd De Veyra.

Okt.11
        Andaming nangyari ngayong araw.. May malungkot, may masaya. Unahin ko na ang masaya.
        Nagpa-late ako ng pasok kasi TGIF ngayon at last day ng exam ng mga pupils. Past seven na ako bumangon. Nagplantsa muna, bago naligo. Habang naliligo, background ko ang pinakasikat na tambalan sa radyo na sina Nicole Hyala at Chris Tsuper. Hindi kumpleto ang araw ko kapag di ko sila napapakinggan. They make laugh! Minsan, nahihiya akomsa dyip kasi nakangiti ako at may nakakakita sa akin. Iisipin nilangbmay sayad ako. Di nila alam. Nakakatawa talaga ang mga balahura at balasubas sa Love Radio 90.7.
        Kaya lang, bad trip naman ako paagdating ko sa school. Akalain mo ba namang salubungin ka ng principal mo at ipakita sa'yo ang mga bata, dancers ko daw na naka-isolate at nagbabasa at nagsusulat sa office dahil nagtakbuhan daw. Grade 4 ang apat dun. Dalawa lang ang pupils ko. Di ko naman inimbita ung apat. Bakit andun?
        Okay lang sana ang ginawa niyang pag-hold at pagbigay ng activity. Angndi ko nagustuhan ay pati ang janitress ay nagsabi sa akin. Nagtanong kung nakita ko na ang mga bata. Aba, kumalat na pala ang issue na tila ba napakalaking kasalanan ko na bakit nagtakbuhan ang mga bata habang ako'y wala.
        Pinakita rin pala kay Mam Nelly at kay Mam Diane. Grabe! Big deal.
        Kung wala ako dapat may nag-accommodate. Wala e! Si Alberto naman, walang pakialam. Siya ang nag-set ng oras na papuntahin ang mga dancers para sa Eat Bulaga, pero di naman niya pinansin ang mga pupils na hindi Grade Six. Ako pa tuloy ang napasama. Minsan lang ako, pumasok ng past nine, napahamak pa.
        Umasa ako na darating ang choreograpers na pinakausap niya sa akin kahapon kasi umuoo sila sa time eh. Umuo din ako kasi di naman ako ang magtuturo. Basta sinabihan ko ang Grade 5 na dancers. Iyon pala, nauna pa akong pumasok.
        Sa inis ko, sinabi kong di na tuloy ang laban. Ayoko ng sumali. Gusto ni Alberto na sumali sa pautakan, kahit walang sayaw. Yun lang talaga ang habol niya. Sorry siya. Hindi pwedeng isa lang. Dapat sayaw at pautakan. Wala siyang magagawa kung ayaw ko na.
        Sabi ko nga, naaabala lang ako diyan. Wala naman akong napapala o mapapala. Napahamak pa.
        Sinermunan ko rin ang mga batang nagtakbuhan. Sabimko sa kanila, dahil sa ginawa nila, wala ng sasayaw sa Pinoy Henyo.
        Sinimulan kong gumawa ng bulletin board na pang-Halloween. Ang ganda agad ng mga feedback na naririnig ko mula sa mga bata at co-teachers ko. Sabi ni Sir Erwin, "Very artsitic!"
        Nagulat din ako sa outcome.
        Salamat sa mga cartolina na pina-project ko sa mga bata.
        Sana dahil doon ay nakaengganyo ako ng mga pupils ko na sumali sa Halloween Party namin.
        4:00PM..After class, pumunta kami nina Sir Erwin at Mam Diana sa World Trade Center para suportahan ang co-teacher namin na si Joanna Carranza sa kanyang laban sa Talent Competition ng Carenderia Queen 2013. Nag-enjoy naman kami sa show, not to mention the free taste coffee sa exhibit doon.
         Past 6:30 na ako nakauwi. Sinimulan ko na agad ang scrapbooking. Natapos ko ito at past9:30 PM. Sulit naman ang effort at sakit sa likod ko sa comment ni Eking na "magayunon".

Okt.12
        Ang sarap matulog kasi malamig ag panahon dahil sa bagyong Santi. Ayaw ko pa sanang bumangon, kaso kailangang makapag-almusal si Eking. Papasok pa siya. Kaya, bumangon ako at bumili lang ng tinapay at kape.
       Wala akong sinayang na oras. Habang nagkakape, nag-search ako sa The Modern Teacher kung paano ba mag-submit ng article. Napagtanto ko na kailangan ko mag-subscribe muna ng kanilang publication para makapag-submit ng artikulo. Gusto ko kasing magamit ko ang writing prowess ko sa career ko as teacher. I know, malaking puntos ang published article sa pagpapa-rank.
      Kaya, agad ako nag-email sa magazine. Tutal, P41 lang naman ang bawat copy nito. Hindi na mabigat. Magkakaroon pa ako ng opportunity na maging full-pledged writer. Sayanag naman kung hanggang FB lang ako nakakapagpost o publish. Di naman ito counted.
      Sana mareplayan agad ako..
      Pagkatapos nito, nag-search naman ako kung ano at paano ang Action Research Project. Makakatulong din ito bilangTeacher 3 aspirant.
      Madali lang pala. Parang thesis lang. Nakagawa na ako ng tatlong thesis, wayback my college days. Iyong project ko, project ni Marnellie, na ngayon ay mayor na ng Bulan at iyong project naman ni Obet, barkada ko. I think, di naman ako mahihirapan this time. Tutal, may sinimulan na akong activities like GES MATH CLUB at KAMAFIL. Ang mga ito ang pag-aaralan ko.
      Sisimulan ko na ngayon, pagkatapos nito, ang introduction ng research work ko.

Okt13.
       1pm. Linggo naman kaya nag-almusal kami bandang alas-10 na. Tapos, higa-higa ulit hanggang may time. Sarap nga buhay! Parang life. :)
       Nag-download lang ako ng mga apps sa Play Store. Magaganda ang na-download ko.
       Past one pm na ako nagsaing. Anong oras kaya kami nito kakain!?
       5:50pm. Success! Nakagawa ako ng blog. Blogger na ako. Matagal ko ng pangarap ito. Kaya agad akong nag-post. Pinost ko ang kauna-unahan kong entry ko dito sa diary. Balak kong gawing diary ang blog ko. Ipo-post ko rin lahat ang mga literary pieces ko. Yahoo!

Okt.14
        Andito ako ngayon sa Antipolo. Dumalaw lang ako. Para na rin alamin ang kalagayan ng pamilya ko.
        Wala kasing pasok ngayon dahil may Evangelical Mission ang mga Iglesia Ni Cristo. Occupied and halos buong bahagi ng malalaking kalsada ng Maynila.
        Sa daanan nga, nakita ko ang malawak na kumpulan ng mga tao. Daig pa ang rally. Hiwa-hiwalay sila ng lokasyon. May sa Lawton. Mayroon sa Recto. Meron din sa Pureza.
        Natagalan nga ako ng paghihintay ng dyip. Nag-iba ako ng way. Dapat dyip lang papuntang Cubao. Ang nangyari, sa LRT-Recto ako napadpad. Sus! Malala pala doon ang tao. Noon lang ako naka-encounter ng ganun kahabang pila. Talo ang anaconda sa haba.
        Nateknikan ko rin kaya napabilis ako. Pagbaba ko ng Cubao, ang luwag ng kalsada. Ang bilis lang ako nakarating sa Bautista.
        Nadismaya naman ako sa nadatnan ko. Grabe! Tinuloy pa rin pala ng mga Diokno ang pagpapatayo ng mansion sa may bahay ni Jano. Isang hibla ng buhok na lang, dikit na ang mansion sa kanilang tirahan. No choice, kundi lumipat sila. Ang masaklap, walang perang ibinayad sa kanila. Kaya, sa bahay ni Tito Sam sila ngayon, sisiksik. Maiyak-iyak nga si Mama sa galit. Wala ngang mga puso ang pamilyang Diokno. Makakarma sila..
       Gusto ko sanang mag-stay pa hanggang bukas. Kung di ko lang inisip si Eking. Makakatulong sana ako kay Jano sa pagtatayo niya ng bahay o paglilipat ng mga gamit.

Okt.15
        Eidul Adha ngayon. Declared holiday. Thanks sa mga Muslim!
        Nakapaglaba ako. Nakapag-relax. Nakapag-FB. Nakapag-blog. Sulit ang holiday.  
        Nakapag-post din ako ng mga photographs ko. Nilalagyan ko ang mga ito ng watermark na "pores_graphy" para di maangkin ng iba.
        6:30PM. Nanood ako ng balita. Inabangan ko talaga ito dahil sa 7.2 magnitude earthquake na nangyari sa Cebu at Bohol kanina. Grabeng pinsala Ang idinulot nito. Nawasak ang mga historical churches sa Visayas. Naalala ko tuloy ang huling malakas na lindol na naranasan ko. Last 23 years ago pa ito. Pero, ito na yata ang pinakamalakas na nangyari sa kasaysayan ng Pilipinas.
       Nagtext sina Emily at Jano bandang alas-otso pa. Di ko kaagad nareplyan kasi nnag-type ako at nagbanlaw ng binabad. Pasado alas-10 ko na nareplayan.
       Sabi ni Jano, "Tol, ok lang b mangupahan na muna kami habang d pa gawa haws ko, d ko bbayaran kuryente, mahahatak na un."
       Reply ko: "Kaw bhala. Bsta hng s carloan. Panay ang tawag..Hiyang hiya n aq." Sabi ko pa: "Byran momung meralco. Mssira angnoangalan ko. Ska need un s business mo. Mhrap n mag-apply uli."
       Patung-patong na ang problema nila. Di ko alam kung paano ako makakatulong. Wala na rin akong perang maipapautang. Matagal pa ako matatapos sa loan ko. Sumabay pa ang pagkawala ng biyahe niya. Nagkamalas-malas na. Ang mga Diokno naman, wala na ngang naitulong, nakasira at nakagipit pa.
       Hay, buhay!
       Si Emily naman, nagtatanong kung pwede ko daw ba siya padalhan ng pambili ng gatas ni Ion. Wala pa daw pampasahod ang amo niya dahil may naaksidenteng estudyante. Ano naman daw? Di dapat ma-delay ang sahod niya kahit may aksidente. Walang kinalaman iyon.
       Kaya sabi ko rin na wala pa akong sweldo. Alam niya naman ang petsa ng sahod ko.

   
   
     
         
     
     
     

Si Lola Esme

    Hindi ko nakayanan ang katotohanang patay na si Lola Kalakal. Bumigay ako. Umiiyak ako habang nilalakad ko ang kahabaan ng Pedro Gil. Hindi ko akalaing ang una naming pagkikita ay siya na rin palang huli. Kung alam ko lang na hindi na kami magkikita, kinupkop ko na siya.

    Namalayan ko na lang nasa condo ko na ako. Nakakalungkot. Noon ko lang nadama na mag-isa pala ako sa tirahan ko. Ilang taon na akong naninirahan dito pero noon ko lang naramdaman na kailangan ko pala ng kasama. Ayaw ko kasing matulad kay Lola Esme na binawian ng buhay na wala man lamang nakaalam. Lumipas muna ang maghapon saka lamang siyang nakitang patay. At lalong ayoko na mailibing ako lahat-lahat ay hindi man lang ako nasilip ng pamilya ko.

    Gayunpaman, hindi naman ako naghangad na magkaganito ang buhay ko. Hindi ko naman ninais na hiwalayan ako ng asawa ko dahil lamang sa nakulangan siya ng oras at atensyon ko. Hindi ko naman kasalanan na gampanan lamang ang trabaho ko bilang guro at gawin ang mga responsibilidad sa mga mag-aaral.

    Dahil mahal ko ang aking propesyon at dedikado ako sa pagpapataas sa kalidad ng edukasyon, napabayaan ko ang aking asawa. Nagising na lang ako isang araw, wala na siya sa aking tabi. Kung saan siya nagpunta ay hindi ko alam. Hindi ko siya hinanap. Iyon kasi ang sabi niya sa sulat na iniwan niya.

     Imbes na magmukmok at parusahan ang sarili, isinubsob ko lalo ang aking sarili sa trabaho. Pinag-ibayo ko ang aking karera. Kinuha naman ng aking ina ang kaisa-isa naming anak. Nanirahan sila sa probinsiya kung saan ako lumaki at nagkaisip.

     Iniwasan ko ang pag-iisip sa aking asawa, anak at ina. Ayokong talunin ako ng lungkot. Kaya, plinano ko ang pagdadala ko ng labi ni Lola Esme sa Davao. Gusto kong tuparin iyon. Ayoko siyang biguin.

      Naisip ko na hindi ko naman kaagad maidadala si Lola Esme sa Davao pero sisikapin kong magawa ito kapag pwede ko nang ipahukay siya.

      Sa sobrang pagod ng katawan at isip ko, nakatulog ako. Hindi na nga ako nakapananghalian.

      "Gising na, apo! Mananghalian na tayo." Niyugyog pa ako ni Lola. Umungot lang ako. "Sige ka, mamumulot uli ako ng basura. Gusto mo ba 'yon?"

      Gumising ako. Ayokong bumalik siya sa pagkakalkal ng basura. Ayaw kong bumalik siya sa pagkakalkal ng basura. "Ayoko po siyempre. Sige po, kakain na po." Bumangon ako at tumuloy sa dining table. Napa-wow pa ako nang makita ko ang masasarap na lutuin ni Lola. Ang ganda pa ng table setting niya."Sabay na po tayo, Lola."

      Nginitian ako ni Lola at umupo a rin siya. Ako naman, agad akong nagsandok ng kanin at kumuha ng mga ulam. Tapos, nagsimula na akong ngumuya. Napansin ko na lang si Lola na nakatingin sa akin. Nakakunot ang noo.

      "Bakit po?"

      "Nalimutan mong magpasalamat sa Panginoon.." Saka siya sumandok ng kanin.

      "Sorry po.." Tapos, nag-usal ako ng dasal.

       Napahiya ako. Di na tuloy kami nag-imikan ni Lola hanggang matapos siya at hanggang sa naghuhugas na ako ng aming pinagkainan.

       Pagkatapos kong maghugas, saka ko lamang napansin ang buong kabahayan namin. Napakaayos na nito. Hindimna magulo. Inayos ni Lola. Itinago ang mga kalat ko. Ang kinis na rin ng sahig. Tapos, nakaayos na ang mga kasangkapan. Ang galing pala ni Lola Esme sa interior decoration. Naglagay pa siya ng mga kurtina.

      Pupurihin ko sana siya, kaya lang naunahan niya akong magsalita. "Nagulat ka ba, Apo? Pasensiya na, inayos ko ang bahay mo.."

      "Opo! Ang ganda! Mas gusto ko nga po ang ganitong ayos. Salamat po!" Inunahan ko naman siya. Ayokong punahin na naman niya ako at sabihang hindi nagpasalamat. "Dapat po di kayo nagpakapagod."

       "Hindi naman. Kaya ko naman. Sanay ako sa trabaho, apo. Alam mo." Tumawa pa siya ng kay lutong.

       "Masalimuot ang buhay, apo.. Kailangan mong paghandaan ang buhay at bukas.Hindi ka makakatakas sa pagsubok ng Diyos. Ngayon, mayroon ka.. Bukas...maaaring mawala lahat sa'yo ang mga iyan..sa isang iglap." Pagkatapos ng mahabang katahimikan, sa wakas nagsalita na si Lola Esme. Pero, may tinig namang pananakot. Hindi ko maintindihan. Paano napunta ang usapan sa bagay na iyon?

        Isang malalakas na sigawan ang narinig ko, kasabay ng malakas na alarma. May sunog, nasambit ko agad. "Lola Esme!?" Hinanap ko si Lola sa banyo, wala siya. "Lola! Nasaan ka?" Naalarma na rin ako. Kailangan naming makalabas agad.

        Nagising ako sa malakas na alarma ng building. May sunog. Lumabas agad ako upang alamin kung saan banda ang sunog. Oh no! Nasa kabilang kuwarto. Dalawang kuwarto lang ang pagitan sa kuwarto ko. Hindi ko alam ang gagawin ko. Para kong naging yelo. Nakita ko na lang ang sarili ko sa ibaba. Ang bag ko lang na ginagamit ko sa pagpasok ang nadala ko. Nasunog ang kuwarto ko bago nadeklarang fire out.

     Hinang-hina ako. Gusto kong umiyak sa panghihinayang. Andami kong naipundar, ngunit nasunog lang...sa isang iglap.
 
     Naalala ko si Lola Esme. At narinig kong muli ang mga pangungusap niya. "Masalimuot ang buhay, apo.. Kailangan mong paghandaan ang buhay at bukas.Hindi ka makakatakas sa pagsubok ng Diyos. Ngayon, mayroon ka.. Bukas...maaaring mawala lahat sa'yo ang mga iyan..sa isang iglap." Tama ka, Lola. Tama ka... Tuluyan nang umagos ang luha ko.

     "Diyos ko, bakit ako?"

   



   
     
   
   
   
   

liham

BUKAS NA LIHAM PARA SA AKING MGA KABABAYAN
Froilan F. Elizaga

Mahal Kong mga Kababayan,

Nakakalungkot ang mga pangyayari ngayon sa ating bansa. Lahat halos ay nahihirapan, hindi man pisikal, ay emosyonal. Alam lahat ng bawat tunay na Pilipino ang paghihirap na pinagdadaanan ngayon ng mga biktima ni Yolanda. Pisikal na sugat. Dalamhati. Pagod. Puyat. Lamig. Init. Uhaw. At gutom. Ang lahat ng mga iyan ay kanilang nararanasan. Ang masakit pa, hindi nila alam kung kailan sila makakabangon.

Nakakatuwa naman dahil halos lahat tayo ay nagtulong-tulong, hindi man pisikal, ay emosyonal at pinansiyal. Nagpaabot tayo ng mga donasyon. Nag-alay ng mga dasal. Nanghikayat ng kapwa para tumulong at magbigay. Kaya naman, dumagsa na rin ang tulong at suporta mula sa ibang bansa. Napatunayan natin na hindi nila tayo iiwan o tatalikuran sa kabila ng ating pighati.

Ngunit, nakakapanghilakbot din ang mga sumunod na pangyayari. Sari-saring isyu ang lumabas. Iba't iba ang eksenang nakita. Maraming maling gawa at korupsyon ang nalitratuhan. At ilan ding pulitiko at personalidad ang lumabas ang tunay na maitim na kulay.

Nakakahiya. Nakakahiya tayo sa ibang bansa dahil sila mismo ang nakasaksi sa mga kabulastugang ito. At ilan pa nga sa kanila ang biktima ng ating kababayang respetado sa harap ng madla o media. Nakakahiya tayo dahil tayo na nga ang tinulungan, kinalaban pa natin sila.

Nakakasuklam din ang pagpapaepal ng ibang pinuno. Nakuha pang ibandera ang kanyang pangalan, sa kalagitnaan ng kagutuman. Ang iba naman, kinupit pa ang donasyon. Pinalitan ang de-latang imported ng pabulok nang canned goods. Tapos, muntik pang ipakulong ang mga looters na biktima. Samantalang ang kapwa nilang bilyones ang ninakaw ay hindi pa rin nakasuhan.

Nakakatawa rin dahil itong ama ng matuwid na daan ay naging katawa-tawa. Nawalan ng bayag. Nagkarayuma pa yata dahil ang bagal umaksyon. O dili kaya, nag-make up pa, kaya natagalan. Kakatwa! Nagawa pang manibak, gayong siya ang nararapat na ibagsak. Ni hindi nga yata nagbigay ng pera niya na galing mismo sa kanyang bulsa. Hay, grabe, andami kong tawa sa kanya.

Nakakaiyak din naman kasi tuwing ating mamasdan ang mga pinsalang dulot nitong Bagyong Yolanda. At mas nakakaiyak kapag ang mga biktima ay tumatangis na. Sigurado akong, bawat isa sa atin ay nabibiyak ang puso dahil sa awa. Dahil nga sa awang ito, kumilos tayo at gumawa, munting bagay man ngunit ang kabuluhan ay di kayang tumbasan ng bilyones na PDAF at DAP. Ang konting tulong nating mahihirap na Pilipino ay ating pinagsama-sama, upang gutom, uhaw at iba pang pangangailangan ng mga nasalanta ay malunasan kahit panandalian.

Nakaka-proud dahil ang mga Pilipino ay nagbayanihan. Lahat tayo ay tumulong sa pinakasimpleng paraan. May nagsakripisyo ng kasiyahan. May nagbenta ng kasuotan. May nangalap ng barya. May sumali sa repacking. May nagbigay ng pagkain, pera at damit. May tumulong sa pag-rescue. Sadyang, nakakataas ng balahibo!

Naniniwala ako kayang-kaya natin itong lampasan dahil tayo ay sadyang matatag. Hindi sumusuko sa anumang laban, sapagkat Pilipino tayo, Pilipinas ang ating bayan.

Salamat sa inyong lahat, mga Kababayan! Hindi kayo nang-iiwan. Hayaan na natin silang walang pakialam at mga gahaman. May oras din sila. Ang karma naman ay nariyan lang---nakaabang.

P.S.
Magdasal lagi tayo na agad tayong makabangon..

Nagmamahal,
Makata O.

Panalangin Para sa mga Pilipino

Oh, Ama naming mahabagin
Purihin ang pangalan mo,
Pananampalataya namin
Di titinag kahit anong bagyo
Salamat sa tibay at lakas
Biyayang kaloob mo sa amin
Di kailanman magwawakas
Kami ngayo'y iyong dinggin.

Si Yolanda ay mapaminsala
Mga nilalang mo'y nagdurusa
Tulungan Mo kami, maawa ka
Oh, Panginoon kami ay ibangon,
Sa pagkalugmok, sa pagkabaon
Bigyan Mo po kami ng pag-asa
Masilip ang mga ulap at langit
Sugat sa puso, paghilumin
Upang ganda nitong mundo
Muli naming makita't mahipo.

Wala kaming makakapitan, Ama,
Ikaw lamang, wala ng iba pa
Hindi ang aming sarili o kapwa
Ikaw, O Hesus, ikaw lamang
Salamat pong muli sa inyo
Sa pagdinig sa mga hiling na ito.
Sa ngalan ng Ama, ng Anak
At ng Espiritu Santo, Amen!

Ang Kariton

     Hindi ako nakatulog ng gabing iyon. Nasa isip ko pa rin si Lola Kalakal. Hindi ko siya makakalimutan. Siya kasi ang taong kauna-unahang nagpamulat sa akin na ang katayuan sa buhay ay hindi permanente. Ang mga salitang tinuran ay nanunuot sa aking kaibuturan. Alam ko maaaring mangyari sa akin kung hindi ako magiging maingat sa pagharap ko sa aking laban sa buhay.
     Isa lang naman akong simpleng guro na naghahangad na makatulong sa bayan sa pamamagitan ng pagtuturo sa mga mag-aaral ng mga kaalaman at kabutihang-asal. Nangangarap din naman ako ng marangyang pamumuhay, ngunit hindi ako kagaya ni Lola Kalakal na ipinanganak na may gintong kutsara sa bibig. kaya hindi ako marahil magagaya sa sinapit niya. Gayunpaman, may mensahe siyang nais kung paghandaan. Ayaw niyang ako'y magaya sa kanya.
     "Masalimuot ang buhay, apo.. Kailangan mong paghandaan ang buhay at bukas.Hindi ka makakatakas sa pagsubok ng Diyos. Ngayon, mayroon ka.. Bukas...maaaring mawala lahat sa'yo ang mga iyan..sa isang iglap."
      Matalinghaga, pero maliwanag na sinabi niyang maging malakas ang pananampalataya ko sa Diyos.
      Paulit-ulit kong naririnig ang mga pangungusap ni Lola Kalakal. Nakakabingi pero hindi ako naiinis. Bagkus, lalo lamang akong nagkakaroon ng interes sa kanya. Nais ko uli siyang makita. Alam ko mas marami pa siyang maibabahagi sa akin na maaaring maging hagdan ko tungo sa aking pangarap na simpleng buhay, dahil naniniwala akong ang taong dumaan sa pagsubok ay siyang nararapat na magsabing masarap ang mabuhay.
       Ng gabing iyon, hindi talaga ako dinalaw ng antok. Kaya, nagplano na lamang ako. Hahanapin ko si Lola Kalakal. Hindi lang ang pangalan niya ang nais kong malaman kundi pati na rin ang buong kuwento ng buhay niya. Nais kong siya ay maging inspirasyon sa pagiging matatag.
       Pumasok pa rin ako kinabukasan kahit dalawang oras lang ang tulog ko.
       Hindi ko nakita si Lola Kalakal sa dating lugar kung saan ko siya nakita. Halos lumabas na nga ang ulo ko sa dyip dahil sa katitingin sa bawat sulok sa kahabaan ng Taft Avenue, baka sakaling naroon siya. Nabigo ako. Hindi ko siya nakita, hanggang makarating ako sa paaralan.
       Ilang araw kong ginawa iyon, pero wala pa rin. Inagahan ko nga ang pagpasok ko at naglakad pa ako pagdating ng Biyernes para lang masigurado kong hindi nakakalusot sa paningin ko ang hinahanap ko. May nakita ako sa tabi ng mga basurahan pero mga bata naman. Hindi naman sila ang hinahanap ko kaya nalulungkot pa rin ako.
       Lumipas ang isang linggo at isa pang linggo. Isang buwan pa ang lumipas, nais ko ng sumuko. Parang hindi ko na yata makikita si Lola Kalakal. Pinanghinaan na ako ng loob.
       Nalimutan ko na si Lola Kalakal. Naging abala kasi ako sa mga gawain sa paaralan. Okupado ako. Nagkaroon kami ng ikatlong markahang pagsusulit kaya nakaligtaan ko siya. Ginagabi na nga ako ng uwi para lang matapos ko ang mga gawaing pampaaralan at upang hindi ko na ito dahil sa aking tirahan.
       Isang gabi, naisipan kong bumalik sa food chain na kinainan namin ni Lola Kalakal. Muli ko na naman kasi siyang nakalimutan.
        Habang kumakain ako, inalala ko ang mukha niya, gayundin ang napakatamis niyang mga ngiti. Nangingiti nga ako nang maalala kong nag-iyakan pa kami doon at pinagtinginan ng mga ibang kumakain. Naalala ko rin ang ngiti niya pagkatapos kong hugasan ang mga kamay niya bago kami kumain. Natawa ako dahil hindi daw siya na sanay na malinis ang kanyang kamay.
        Tapos na akong kumain. Inuubos ko na lang ang pineapple juice ko, nang isang matandang babae ang kumatok sa salamin ng kainan, katapat ng upuan ko. Nasa labas siya, humihingi ng pagkain. Hindi ko nakita ang mukha niya. Natatabunan kasi ito ng magulo at nagpuputiang buhok. Subalit, sigurado akong si Lola Kalakal iyon. "Lola?!" Agad akong lumabas upang papasukin si Lola, pero hindi ko siya makita. Maraming tao sa labas, paroo't parito ngunit di ko siya nakita kung saan siya kumatok sa akin. Hinanap ko pa siya sa kabila, pero wala talaga. Kahit nga sa kabilang kalsada ay wala rin.
         Nagtataka ako. Hindi naman ako namalik-mata. Ramdam kong si Lola Kalakal iyon. Kung hindi man niya ako nakilala, alam ko hindi siya hihingi ng pagkain kung makikipagtaguan lamang siya sa akin. Samantalang, nag-hand signal naman ako na hintayin niya ako sa labas.
         Napaisip na naman ako. Lalong lumalim ang kagustuhan ko na makitang muli si Lola Kalakal. Tamang-tama, Sabado kinabukasan, naisip ko. Hahanapin ko sila buong araw. Kaya, pinilit kong matulog ng maaga.
         Alas-dose na ng hating-gabi. Hindi pa rin ako nakakatulog. Si Lola Kalakal pa rin ang nasa isip ko.
         Papikit pa lang ako nang tatlong marahang katok ang narinig ko sa labas ng pinto ko. Maliit lamang ang condo unit ko kaya dinig ko mula sa aking kama ang mga katok. Naisip kong baka ang kapit-kuwarto ko na madalas magtanong tungkol sa internet at laptop, kaya agad akong bumalikwas upang pagbuksan siya. Ngunit, wala naman akong nakitang tao, maliban sa pulang rosaryo na nasa paanan ng pinto. Dinampot ko ito at napag-alaman kong iyon ang rosaryong ibinigay sa akin ni Lola Kalakal.
         Nagtaka ako kung bakit iyon napunta iyon doon. Hindi naman ako naghalungkat ng bag ko kung saan, kaya hindi ko iyon nahulog. Ang nakakapagtaka pa ay may kumatok para lamang isauli ang rosaryo. Paano niya nalaman na akin iyon?
         Naisip ko si Lola. Hindi e! Hindi siya ang maaaring kumatok. Hindi niya alam ang tirahan ko. Hindi rin naman siya papasukin ng guard hanggang di ko sinabi. Grabe! Bigla akong nanlamig.
         Napuyat ako dahil sa mga isiping iyon. Pero, tinuloy ko pa rin ang plano kong hanapin si Lola. Alas-diyes na nga lang akong nakalabas ng kuwarto ko. Kaya, nagmadali ako. Sinimulan ko ang paglalakad patungong Sta. Ana. Babagtasin ko ang kahabaan ng Pedro Gil upang humanap ng junk shop na maaaring pinagbebentahan ni Lola ng kanyang mga kalakal. Iyon lang ang naisipnkong mabilis na paraan. Naisip ko kasi na baka kilala nila si Lola. Itatanongnko na rin ang tirahan niya, baka alam nilanat malapit lang sa kanila.
         Mahaba-haba na ang nalakbay ko. Nagtanong-tanong ako kung saan may junk shop. Pinupuntahan ko naman agad pero hindi daw nila nakikita ang hinahanap ko. Ang sabi pa ng iba, marami daw matandang babae ang nagbebenta sa kanila kaya di nila ako matutulungan. Hindi rin daw nila sakop na alamin pa nila ang tirahan ng bawat nagbebenta. Para tuloy napahiya pa ako.
         Gayunpaman, hindi ako sumuko. Nagbaka-sakali pa ako. Isang maliit na junk shop ang tinungo. Isang matabang ale ang bumati sa akin. Tinanong niya ako kung ano ang ibebenta ko. Nginitian ko muna siya, bago ako sumagot. "Wala po. Magtatanong lang po sana ako.."
          "Ano?" Mabait naman ang may-ari kaya sinamantala ko na. Tinanong ko siya kong may nagbebenta sa kanya na lola, ganito katangkad. Maputi na ang buhok. Nakayapak. Marungis, pero matamis kung ngumiti. Nag-isip muna saglit ang ale. "Ah, si Lola Esme?!"
           Lola Esme pala ang pangalan ni Lola. "Kilala niyo po?" Bumilog ang mga mata ko sa kasiyahan.
          "Oo. Matagal na."
          "Saan po siya nakatira? Pwede ko po bang malaman. Alam niyo po kasi matagal ko na po siyang hinahanap eh." Excited ako. Parang akong tunay niyang apo.
           "Kaano-ano ka ba ni Lola Esme? Ang alam ko kasi wala siyang anak e. Apo ka ba niyamsa kapatid niya?" Biglang lumungkot ang mukha ng mabait na ale.
           Nautal pa ako. "Hindi po. Kaibigan ko lamang po siya." Naghintay ako ng sagot o sa sasabihin ng ale pero hindi siya nagsalita. Tumitig lang siya sa akin. " Ate, saan po siya nakatira?"
           Parang natauhan ang ale. Tapos, tinuro niya ang kinaroroonan ng lumang-lumang kariton. "Diyan siya nakatira." Mas lalong lumungkot ang mukha ng ale.
           Sumaya ang mukha ko. "Talaga po!? Andiyan po kaya siya? Salamat po ate, ha!"    
           Akma na akong tatalikod para puntahan ang kariton ngunit tinawag ako ng ale. "Teka, teka..ikaw ba ang kaibigang binanggit niya sa akin na nakasalo niya sa huling almusal niya?"
           "Opo! Ako po.."
           Binuksan ng ale ang kanyang drawer at iniabot sa kanya ang isang kapirasong papel."Ipinabibigay sa'yo ni Lola Esme."
           Resibo iyon ng Jollibee. Binasa niya ang mga impormasyon. Ang mga order, ang oras, petsa at lugar ay tugma sa kung kailan at saan sila kumain ni Lola Kalakal. "Bakit po?" Hindi ko maintindihan.
           "Sa likod, makikita mo ang address ng kapatid ni Lola Esme.. "
           Tiningnan ko naman. Address nga. Sa Davao nga siya nakatira. "Ano po ang ibig sabihin nito?
           "Di ko alam. Basta ibigay ko daw iyan sa'yo. Nais daw niyang makasama ang kaisa-isa niyang kapatid."
            Naunawan ko na. Gusto ni Lola na tulungan ko siyang makauwi sa probinsiya niya. Mahirap man at mabigat sa bulsa ay handa akong tulungan siya. "Saan po kaya siya ngayon?" Hindi umimik ang ale. " Alam niyo po ate? Sobra pong nahihiwagaan ako kay Lola Esme. Kagabi lang ay nakita ko siya kumatok sa salamin ng Jollibee at humingi ng pagkain sa akin. Paglabas ko, wala siya. Tapos, hating-gabi, may kumatok sa pinto ng kuwarto ko. Pagbukas ko, nakita ko ang pulang rosaryo na binigay niya sa akin, pero wala siya."
            Nahiwagaan din ako sa ale, dahil biglang nawala ang saya sa mukha niya.
            "Anong oras po kaya siya babalik?" tanong ko. Naramdaman komkasi na wala siya sa kariton.
            Tiningnan muna ng ale ang kariton. "Gusto ko na sanang tanggalin ang akariton na yan dyan. Kaya lang naisip ko, di naman nakakaabala. Alam mo, simula noong nakiusap siya na ipuwesto niya ang kariton niya dyan, sinuwerte na kaming mag-anak." Bumalik ang saya sa mukha niya. "Ganito lang ito kaliit pero, alam mo bang malaki ang kinikita namin sa negosyong ito? Nakapagpatapos ako ng dalawang anak. Doktor na ang isa. Teacher na rin ang isa." Pinakinggan ko na lang siya. Parang marami pa siyang nais ikuwento. "..Mabait si Lola Esme. Suwerte talaga siya sa buhay namin. Kaya lang, kakaiba siya.. Ayaw niya ng kinakaawaan. Ayaw niyang tumigil sa pagkakalkal ng basura. Patuloy pa rin siya paghahanap ng maibebentang basura. Ni ayaw niyang binibigyan siya ng pera. Gusto niya iyong pinaghihirapan niya. Ayaw niya ring sumilong sa bahay namin. Tutal, sabi ko, maluwang naman ang bahay namin. Ayaw niya talaga dahil sabi niya iyang kariton ang bahay at buhay niya. Sampung taon na siya sa amin. At ni minsan, di ko siya naringgan ng pagrereklamo."
             Umiyak ang ale.
             "Bakit po ate?" Nagtaka ako.
             "Patay na si Lola Esme.."
             "Ano po?!" Nagulat ako. "Patay?? Si Lola?"
             "Oo, patay na siya. Forty days niya kahapon."
             "Ha? Kahapon? Kaya pala nagparamdam siya sa akin. Oh, God!" Naiyak ako sa sobrang lungkot. Hindi ko akalaing iyon na pala ang aming huling pagkikita. Pinanghinaan ako ng katawan habang nilalapitan ko ang kariton na niluma na ng panahon.
              Hinawakan ko ang kariton at pumikit ako upang umusal ng dasal. "Lord, God, purihin anag pangalan mo. Salamat po dahil ipinakilala ko sa akin si Lola Esme. Alam ko, isa itong mensahe para sa akin. Salamat po! Salamat rin po dahil kapiling mo na ngayon si Lola. Bigyan mo po ako ng biyaya upang magawa ko ang simpleng hiling niya sa akin na iuwi ang bangkay niya sa Davao upang makasama ang kanyang kapatid. Maraming salamat po!" Muli kong dinilat ang aking mata. Nasa likod ko na ang ale.
              "Pagpalain ka, anak!" Tinapik-tapik pa niya ang likod ko.
              Tiningnan ko siya at tumango-tango ako. Saka hinarap ko uli ang kariton. "Babalik po ako, Lola Esme."
           
             
           
           

     
     
   

Bilib Ako Kay Juan Dela Cruz

Bilib Ako Kay Juan Dela Cruz
Makata O.

Nakakabilib itong si Juan Dela Cruz
Sunod-sunod mang delubyo at unos
Ang sa kanya'y nagpahirap, gumapos
Ngunit katatagan niya'y di nauupos.

Tinahak ay kalbaryo, pinasan ang krus
Ninakawan, hanggang pera ay maubos
Paghihirap niya ngayon ay lubos-lubos
Subalit, pilit tatayo, kahit pa humangos.

Mga pinuno niyang ganid, hindi ito talos
Na siya'y nagdurusa, siya'y naghihikahos
Walang lakas, salat sa kisig, salapi'y ubos
Nakakaawa siya na ating tunay na boss.

Bagkus, ang lakbayin niya ay di pa tapos
Panahon na upang siya ay makipagtuos
Muling bumangon, sarili ay kanyang iayos
Sa kabila ng kanyang galit na nagpupuyos.

Ako'y sadyang bilib kay Juan Dela Cruz
Hindi sumusuko, dugo man ay umagos
Hindi bumitiw, kahit sa salapi ay kinapos
Yan ang Pilipinas! Yan si Juan Dela Cruz!

Si Papa

        Nagmadali akong umuwi sa bahay para agad akong makapagpaalam kay Lola. Gustong-gusto ko ng mayakap si Sir Gallego, na akin pa lang ama. Matagal na akong naghangad na magkaroon ng isang ama. Kinainggitan ko nga ang mga kaklase kong hinahatid-sundo ng kanilang tatay.
        Ngayon, may tatay na ako. Binigay nga sa akin ng Diyos ang aking hiling, ngunit sa ganitong sitwasyon pa. Mabuti na lang ay naging mabuting guro sa akin si Sir...si Papa.
       Gayunpaman, maligayang-maligaya ako. Walang mapagsidlan ang aking kasiyahan.
       Malapit na ako sa bahay. Nakikita ko na si Lola na nagdidilig ng kanyang mga alagang orchids.
       "Lola, kilala niyo po ba noon pa si Sir Gallego?" Nagulat ang lola ko. Muntik na akong madiligan. "Bakit di po ninyo sinabing siya ang tatay ko? Bakit niyo po nilihim sa akin?" Naluluha na naman ako.
       "A..apo? Ano bang sinasabi mo? May lagnat ka ba? Sinong naghatid sa'yo? Halika, uminom ka ng gamot.."
       "Wala po akong sakit!" Oops. Tumaas yata ang timbre ng boses ko. "Sagutin niyo po ako." Nilapag ko ang bag ko sa upuang nasa tabi ng pinto at pumasok ako ng bahay. "Lola, tatay ko pa ang sir ko! Alam niyo po ba ito?"
        "Hindi ko alam yun, apo. Sino ba ang nagsabi sa'yo? Si Sir Gallego ba?" Parang hindi naman seryoso ang lola ko. Iniisip pa rin niya na nilalagnat ako at nagdedeliryo.
        Di na ako sumagot. Umakyat ako. Sinundan niya ako ng tahimik. Pagdating ko sa taas, nagsara ako ng pinto. Nagbihis ako ng pang-alis. Napakabilis kong kumilos. Nakalabas agad ako after 3 minutes.
        "San ka pupunta?" Sinipat-sipat pa ako ni Lola. "Isputing ka ah." Tapos, hinipo pa niya ang noo ko. "O, wala ka naman palang lagnat eh. Nag-cutting ka, Roy?!" Galit na si Lola.
         "Lola, nagtatanong ako, hindi niyo po sinasagot. Aalis po ako kasama ang mga guro ko. Nasa ospital si Sir Gallego." At para walang away, hindi na ako nagtaas ng boses. Nilambing ko na lang siya. "La, pahingi ng pocket money." Sabay he he.
         "Ang damuhong ire! Ispoyld!" Kung anu-ano pa ang sinabi niya. Paulit-ulit. Di ko na lang inintindi. Basta ang mahalaga, binigyan niya ako ng isandaang piso. "Tiwala ako dahil kasama mo ang mga teachers mo. Wag kang pasaway doon."
          "Oo naman po, gwapo lang po ako, pero hindi po ako pasaway."
          Ngumiwi lang si Lola. "Andami mong drama, may nalalaman ka pang tatay mo si Sir, gusto mo lang pala maglakwatsa. Hala sige, layas na. Mag-iingat lang kayo."
          Hindi na ako nagsalita. Naisip ko kasi na hindi nga siguro alam ni Lola na ang tatay ko ay ang aking guro.
          Hindi pa nakauwi ang mga kaklase ko may nasa school na ako, kaya hindi muna ako nagpakita sa kanila. Nagtago ako sa CR.
          Excited ako ng husto. Nakakainip ang bawat segundo. Kung malapit lang sana ang hospital ay nauna na ako. Isa pa, hindi ko rin alam kung saang hospital sa Quezon City.
          Alas-singko na kami nakaalis ng paaralan. Antagal kasing maglinis ang mga kaeskuwela ko. Na-traffic pa kami.
          Pasado-alas 7 na kami nakarating sa St. Luke's Medical Center. Ang lakas ng kabog ng dibdib ko. Halu-halong emosyon. Lungkot. Saya. Kaba.
          Nahanap namin ang private room ni Papa pagkatapos naming maligaw.
          Hindi ko agad narinig ang tawag sa akin ni Sir Colima. Nakatulala ako. "Pasok na , Roy."
          Pumasok ako at tumambad sa akin ang aking ama. Tumulo kaagad ang mga luha ko. Gusto ko na siyang lapitan at yakapin. Natutulog siya, kaya hindi ko ginawa.
          Wala doon ang doktor. Wala ring nurse. Naroon lang ang babaeng kapitbahay daw ni Papa. Tinanong ni Mam Velasco ang babae kung ano ang nangyari at ano ang sabi ng doktor.
          Na-stroke ang Papa ko. Ikatlong beses na pala ito. Ang unang dalawa ay mild lang. Ngayon, si Sir Gallego ay nasa malalang kondisyon. Naiba ang anyo ng mukha. Sumaliwa ang mga labi.
           "Sabi po ng doktor, apektado po ang kanyang left brain. Nagkaroon din po siya ng dis..disteria..Basta parang ganun!" sabi ng babae.
           "Ano daw ang epekto nun kay Sir?" si Sir Coloma.
           "Speech problem po."
           "Ah, dysarthria! How about his cognitive? Apektado daw ba?" Matalino talaga si Sir Coloma, lalo na pagdating sa health.
           "Ano po yun?!" Inosenteng tanong ng babaeng nagmagandang loob sa aking ama. Marahil ay hindi niya talaga alam ang salitang cognitive. Narinig na iyon, pero hindi ako sigurado.
            "Iyong isip o memory, apektado daw ba?" Napa-aah ako sa isip.
             Nalungkot ang babae. "Opo, Sir!"
             Nahapis ang puso nina Sir at Mam. Tiningnan ako ni Sir Coloma. Inakbayan ako palapit sa kanya. "Hintayin natin siyang magising, Roy." Tumango na lang ako.
             Halos, kalahating oras kaming walang kibuan. Tanging ingay sa telebisyon lamang ang maririnig sa tahimik at malamig na room ni Papa. Titig na titig ako sa mukha ng aking ama. Ibang-iba na ang mukha niya. Parang natatakot ako. Pero, gustong-gusto ko na siya talagang lapitan. Hindi ko lang magawa. Nahihiya akong gawin iyon.
             Pumikit ako para umidlip.
             "Roy.." isang marahang tapik pa ang ginawa sa akin ni Mam Velasco, may hawak siyang pagkain."Kain na tayo."
Hala, nakatulog pala ako. Hindi pa rin gising ang Papa ko.
             Habang kumakain kami, gumalaw ang kaliwang kamay ng ama ko. At, dumilat.
             "Sir, andito po ang nga co-teachers niyo."sabi ng bantay.
             Tiningnan niya kami isa-isa. Inakma pa niyang itaas ang kanang kamay niya sa direksyon namin, pero nabigo siya. Umungot na lang siya. Nakita ko kung paano siya nahirapang magsalita. Nalungkot ako ng sobra.
             Kinuha ni Sir Coloma ang kamay ko para patayuin ako. Tapos, lumapit kami sa kama ni Papa. "Sir, nandito ang anak mo!" Masaya ang pagkasabi ni Sir. Tiningnan naman ako ni Papa. Hindi ko alam ang reaksyon ko. Ganoon pala ang pakiramdam na makaharap mo na ang iyong ama pagkatapos mong mawalay sa kanya sa mahabang panahon.
             Umiwas ng tingin si Papa. Binuka-buka niya ang kanyang bibig pero walang lumabas na salita mula dito. Inulit ni Sir Coloma ang sinabi niya. Pero, this time, inabot niya ang kamay ni Papa at kamay ko. Pinaghawak sa akin. Naramdaman ko ang kakaibang kalambutan ng kamay niya. Parang tubig ang laman. Kakaiba.
             Tila, napipi ako. Gusto kong sabihing "Papa, magpagaling na po kayo. Gusto ko na po kayong makasama." Ngunit, hindi iyon ang nasabi ko. Sabi ko lang, "Sir.."
              Lumapit na rin ang iba ko pang guro.
              "Kumusta ka na, Sir" wika ni Mam Velasco.
              Tiningnan uli sila ni Papa. Isa-isa. Tapos, kumunot ang noo niya nang dumako ang tingin niya sa akin. Nalungkot ang puso ko. Bakit ganun? Hindi ko maintindihan.
              "Si Roy po. Alam na niya na ikaw ang Papa niya." Si Sir Coloma uli. Masaya pa rin ang boses niya.
               Kumibot-kibot ang mga labi ni Papa. Saka, umiling-iling. Naunawaan ko siya. Hindi niya ako anak. Bumagsak ang kasiyahang kanina lamang ay nasa rurok. Gusto kong lumabas.. umuwi..
               Inakbayan uli ako ni Sir Coloma. Lumabas kami. "Wag kang malungkot, Roy! Anak ka ni Sir."
               "Nagkakamali lang po kayo, Sir. Hindi niya ako anak.." Umagos na ang mga luha ko.
               "No! Bahagi lang iyon ng epekto ng atake niya. May cognitive problem siya ngayon. Hayaan mo, makikilala din niya tayo. Unawain mo muna siya ngayon.. Anak ka ni Sir. Sigurado kami."
               Hindi na ako kumibo. Hindi pa rin ako naniniwala. Hindi niya ako anak! Nagkakamali lang sila. Kung anak niya nga ako, bakit hindi alam ni Lola? Bakit nilihim pa nila sa akin? Naalala ko pa ang pangalan ng ama ko sa birth certificate ko ay hindi si Sir Gallego. Kaya, imposible.
               Para akong dinagukan ng sampung malalaking tao. Ang sakit sakit. Napahiya ako. Mas mabuti pa noong hindi pa nila sinabing tatay ko si Sir ay napakataas ng tingin ko sa kanya. Ngayon, bumaba na. Nagagalit ako sa kanilang lahat. Mga manloloko sila! Mga sinungaling!
               Hindi ako kumibo hanggang sa nakauwi ako ng bahay. Hinatid naman nila ako pero pakiramdam ko, umuwi akong mag-isa. Panay nga ang explain nila sa akin pero di ko sila pinapansin. Hiniya nila ako. Ano na lang ang sasabihin sa akin ng mga kaklase ko? Ano pang mukha ang ihaharap ko sa kanila?
               Hindi ako pumasok ng buong isang linggo sa kahihiyan. Hindi ko kayang marinig ang mga kantiyaw at pang-aasar sa akin ng mga kaklase ko. Alam ko, mapipikon lang ako at makakapanakit. Pinapunta ko naman ang lola ko sa eskuwelahan kaya sana naintindihan nila.
                Pagpasok ko. May kaunti pa rin akong hiya na nakatago sa puso ko. Naiinis pa rin ako sa mga guro kong nanloko sa akin. Hindi ko pa sila napapatawad. Hindi pa naibabalik ang respeto ko sa kanila. Gayunpaman, hindi ko sila binabastos. Hindi na nga lang ako, nakikipagtalakayan sa klase. Hindi na ako umaktibo. Parang napagod ako at nabobo. Ayoko na sanang mag-aral pero dahil graduating na ako, kailangan kong pagtiyagaan. Isang buwan na lang naman ay graduation na namin.
              Lumipas ang mga araw. Medyo, nanumbalik ang sigla ko sa klase. Unti-unti ko ng natatanggap ang nangyari. Hindi ko na rin nariringgan ng panunukso ang mga kaklase ko. Wala na rin akong balita kay Sir Gallego. Naisip ko nga, tuluyan na siyang nagretiro.
              Mabuti na rin iyon, para hindi na kami magkita.
              Mas bumilis ang araw. Graduation month na. Nagsimula na akong magmememorize ng valedictory address na itatalumpati ko sa aking pagtatapos.
              Araw ng pagtatapos. Hindi ko ramdam ang okasyon. Para akong namatayan. Kung gaano kasasaya ang mga kaklase at kabatch ko, kabaligtaran naman ang nararamdaman ko. Kung hindi nga lang ako valedictorian ay hindi na ako dadalo sa graduation. Aanhin ko naman ang programang ito kong wala akong magulang na sasaksi sa aking tagumpay. Tanging lola ko lang ang kasama ko sa entablado.
              "Tawagin natin ang ating pinakamahusay na mag-aaral sa taong ito...Roy F. Elizardo!" Narinig ko ang palakpakan ng mga kapwa ko magtatapos, ng mga magulang at mga guro. Pero, hindi ko maramdaman ang kabuluhan ng mensaheng aking bibigkasin ko.
              Bago ko narating ang entablado, nakapagdesisyon na ako. Iibahin ko ang talumpati ko. Gusto kong manggaling sa puso ko ang mga sasabihin ko.
              Binati ko muna ang panauhin pandangal, ang punungguro, ang mga guro, ang mga magulang, mga kapwa ko magsisipagtapos at ang lahat ng naroon, gaya ng kinabisado ko. Tapos, tumigil ako sandali, tumingin ako sa audience. Hinanap ko ang mga guro ko. Tiningnan ko ang lola kong iyak ng iyak.
             "Nais kong humingi ng paunmanhin sa inyong lahat sapagkat hindi ko po kayang bigkasin ang talumpating ipinakabisado sa akin. Hayaan po ninyo akong bigkasin ang mga salitang magmumula sa kaibuturan ng puso ko.."Nagpalakpakan ang karamihan. Simbolo ng kanilang pagpayag. "Salamat po sa inyong pang-unawa."
              Hinagod ko ng tingin ang aking Alma Mater. "Salamat, mahal kong paaralan! Salamat sa ilang taong mong pagkanlong at pagturo ng mahahalagang aral sa buhay. Hindi kita makakalimutan." Sinipat ko naman ang mga kaklase ko at ilan sa mga ka-batch ko."Sa inyong lahat, maraming-maraming salamat. Kayo ang bumuo sa aking kabataan. Nakasama ko sa tawanan, sa lahat ng makukulay na yugto ng pagiging mag-aaral. Sana'y hindi ito ang huli nating pagkikita. Nawa'y hindi ito isang paalam kundi isang simula ng ating mahabang paglalakbay." Nagpalakpakan ang iba kong kaklase. Nag-iyakan ang iba. Mayroon namang naghiyawan. Huminto ako ng saglit upang hanapin naman ang aking mga guro sa Ikaanim na Baitang. Nag-walk out sila bago pa ako nakapagsalita. "Mam Velasco, Sir Gregorio, Mam Plaridel, Sir Galvez at Sir Colima. Alam ko, naririnig niyo ako kahit wala kayo ngayon sa bulwagan. Maraming-maraming salamat po sa inyong lahat. Kayo po ang higit lalo na parangalan sa araw na ito sapagkat kundi dahil sa inyo, wala po kaming lahat dito at hindi po namin mararating ang okasyong ito. Salamat sa pagtuturo ng mga karunungan at kabutihang-asal. Mabuhay po kayo!" Pinasalamatan ko rin ang mga naging guro ko mula sa kinder.
             Hinarap ko naman si Lola. Hindi na siya makatingin sa akin. Naiiyak na rin ako."Lola..tahan na po. Di naman po kita kalilimutan e. Ito na nga po, pasalamatan na kita." Nagawa ko pang magbiro. Nagtawanan naman sila. "Salamat po ng marami, Lola! Ang pag-aaruga ninyo at walang sawang pag-uunawa ay hindi po kayang tumbasan ng isang pasasalamat lamang. Gayunpaman, nais kitang pasalamatan sa oras na ito. Kung hindi dahil sa inyo ay malamang napariwara na ang buhay ko. Hindi man natin madalas makasama ang aking ina, nariyan ka naman upang alagaan ako. Salamat po! Ikaw po ang tumayo bilang ina at ama ko." Bumuhos ang masagana kong mga luha. Yumuyugyog ang mga balikat ko. Naalala ko kasi si Sir Gallego. Hindi ko pa rin siya makakalimutan. Naniniwala pa rin akong siya ang aking ama.
              Nagpatuloy ako. "Bago ko tapusin ang talumpating ito, nais ko ring pasalamatan ang isang guro, na kahit alam kong wala siya sa panahong ito. Salamat po, Sir Gallego..." Natigilan ako nang makita ko ang si Sir Gallego. Nakasakay siya sa wheel chair, na tinutulak naman ng mga guro kong nag-walkout sa kalagitnaan ng talumpati ko. Bakas pa rin sa kanya ang epekto ng stroke. "Sir Gallego?!" Hindi ko alam ang sasabihin ko. Hindi ko akalaing darating siya sa pinakaespesyal na araw na iyon. "Sir, salamat po. Salamat po sa pagmamahal at sa mga aral. Mahal na mahal po kita."
             Hindi ko na pinalampas ang pagkakataong iyon. Bumaba ako ng entablado at hinagkan ko sa noo si Sir Gallego. Pinilit niyang yakapin ako sa kabila ng kahinaan ng kanyang mga braso. Umiiyak siya. Ngunit narinig kong binigkas niya ang pangalan ko.
             Matagal kaming nagyakap. Pareho kaming umiiyak.
            "A..an..nak.." Nagulat ako sa kanyang tinuran. Bumitaw ako sa pagkakaykap. Tiningnan ko siya. Muli siyamg nagsalita. "A..a..nak, pat..ta..ta..warin.. mo a..a..ko."
             Si Sir Gallego nga ang aking ama. Muli ko siyang niyakap.